Dlaczego buprenorfina powoduje problemy stomatologiczne?
Buprenorfina jest silnie działającym lekiem opioidowym. Zarejestrowana jest do zwalczania bólu różnego pochodzenia (np. nowotworowy, pourazowy) o natężeniu od umiarkowanego do silnego. Stosowana jest także w leczeniu uzależnień od narkotyków opioidowych — jako element kompleksowej terapii obejmującej farmakoterapię, psychoterapię i oddziaływania środowiskowe. Prawdopodobnymi przyczynami problemów stomatologicznych w terapii buprenorfiną są:
- Obniżone pH w jamie ustnej
Aby zapewnić jak najwyższą biodostępność buprenorfiny, zaleca się powolne rozpuszczanie preparatu pod językiem, co niestety stwarza kwaśne środowisko w jamie ustnej i może prowadzić do tzw. kwasowej erozji szkliwa. Częsta ekspozycja szkliwa na działanie kwasów skutkuje bowiem zmianami w jego strukturze, stopniowym rozpuszczaniem i osłabianiem (pacjenci stosują te preparaty zwykle kilka razy dziennie, przewlekle). Podobne zjawisko dotyczy osób, których dieta obfituje w owoce cytrusowe czy napoje owocowe.
- Zmniejszona produkcja śliny
Jednym z działań niepożądanych stosowania opioidów jest suchość w jamie ustnej. Niedostateczna produkcja śliny zmniejsza jej właściwości buforujące, a zęby stają się bardziej podatne na rozwój próchnicy.
- Złe nawyki higieniczne
Osoby nadużywające narkotyki często zaniedbują higienę jamy ustnej, co dodatkowo przyczynia się do złego stanu zębów.
Czytaj także: Ważne leki stosowane w chorobach nowotworowych – opinia AOTMiT
Jak często dochodzi do uszkodzenia zębów w wyniku terapii buprenorfiną?
Wydane przez FDA ostrzeżenie opiera się tylko na bezpośrednich zgłoszeniach działań niepożądanych otrzymanych przez Agencję (ponad 300 przypadków) oraz kilku doniesień literaturowych. Biorąc pod uwagę, że szacowana ilość osób leczonych buprenorfiną w Stanach Zjednoczonych to ok. 2 miliony, skala tego zjawiska nie jest duża. Ryzyko nie przewyższa korzyści, jakie daje terapia uzależnień, jak i leczenie przeciwbólowe.
Wkrótce po opublikowaniu przez FDA ostrzeżenia, przeprowadzono również badanie epidemiologiczne, w którym wykazano istotne statystycznie zwiększenie ryzyka uszkodzeń zębów dla pacjentów przyjmujących buprenorfinę z naloksonem w postaci podjęzykowej. Grupę porównawczą stanowili pacjenci przyjmujący buprenorfinę w postaci transdermalnej oraz nalokson doustnie.
Czytaj także: Prewencja i diagnostyka genetyczna nowotworów BRCA-zależnych – nowy raport
Rola farmaceuty
Ważne jest, aby uświadomić pacjentowi, że regularne przyjmowanie leku jest istotne dla osiągnięcia efektu terapeutycznego. Nagłe odstawienie grozi pojawieniem się objawów odstawiennych (w przypadku leczenia uzależnień) lub brakiem kontroli bólu (w leczeniu analgetycznym). Warto uczulić pacjenta, że korzyści przewyższają ryzyko działania niepożądanego przy zastosowaniu odpowiednich środków prewencyjnych:
- po rozpuszczeniu tabletki podjęzykowej obficie przepłukać jamę ustną wodą i ją połknąć;
- umyć zęby najwcześniej po 1h od przyjęcia leku (aby szczotkowanie dodatkowo nie uszkodziło szkliwa, zanim pH w jamie ustnej powróci do normy).
Zaleca się również regularną kontrolę dentystyczną (minimum 2 razy w roku) oraz rozważenie terapii transdermalnej w niektórych przypadkach przez lekarza zlecającego.
W kontekście zmniejszonej produkcji śliny warto pamiętać o innych grupach leków, które mogą nasilić to działanie niepożądane, np.:
- leki hipotensyjne (inhibitory konwertazy angiotensyny, diuretyki);
- leki przeciwdepresyjne (trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny),
- leki antycholinergiczne;
- anksjolityki, neuroleptyki;
- leki przeciwhistaminowe, zwłaszcza I generacji;
- niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Pomocna w tym wypadku może być analiza wszystkich leków stosowanych przez pacjenta – często bowiem kserostomia jest wynikiem polipragmazji. Dodatkowo zalecić można regularne picie wody, która nawilży śluzówkę oraz oczywiście codzienną podstawową higienę jamy ustnej.
Bibliografia:
- Bunorfin. CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO.
- Bunondol. CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO.
- Suzuki J, Mittal L, Woo S bin. Sublingual Buprenorphine and Dental Problems: A Case Series. Prim Care Companion CNS Disord. 2013;15(5). doi:10.4088/PCC.13L01533
- FDA safety alert. FDA Warns about Dental Problems with Buprenorphine Medicines Dissolved in the Mouth to Treat Opioid Use Disorder and Pain.
- Han B, Jones CM, Einstein EB, Compton WM. Trends in and Characteristics of Buprenorphine Misuse among Adults in the US. JAMA Netw Open. 2021;4(10). doi:10.1001/jamanetworkopen.2021.29409
- Mahyar Etminan, Ramin Rezaeianzadeh, Abbas Kezouh, et al. Association Between Sublingual Buprenorphine-Naloxone Exposure and Dental Disease. JAMA. 2022;328(22):2267-2269. doi:10.1001/jama.2022.17806
mgr farm. Beata Rychlewska-Kłaput
