Podczas pracy z lekami cytostatycznymi w pracowni istnieje ryzyko wystąpienia niebezpiecznych sytuacji. W tym czasie istnieje ryzyko:
– skażenia powierzchni lekiem cytotoksycznym
– reakcji leku ze skórą
– kontaktu leku z oczami
– styczności leku z ubraniem/odzieżą ochronną.
Aby personel Apteki Szpitalnej i Centralnej Pracowni Leku Cytostatycznego (CPLC) był chroniony przed powyższymi sytuacjami awaryjnymi, niezbędne jest opracowanie wewnętrznych procedur prawidłowego postępowania oraz instrukcji dla pracowników. Warto również zadbać o regularne szkolenia pracowników w jaki sposób zapobiegać zdarzeniom.
Należy pamiętać, że każde zdarzenie awaryjne związane z lekiem cytotoksycznym, należy zgłosić osobie odpowiedzialnej i służbom BHP. Powinno ono zostać udokumentowane.
Postępowanie w przypadku skażenia powierzchni w pracowni cytostatycznej
Do stłuczenia fiolki z lekiem cytostatycznym, a tym samym do rozlania/rozsypania substancji leczniczej, może dojść na każdym etapie dystrybucji lekiem w szpitalu. Szczególnie narażone są tu punkty przyjęć leku (komory dostaw). Ponadto narażone są pomieszczenia przygotowawcze i boksy aseptyczne, gdzie sporządzane są indywidualne dawki dla pacjentów. Do takich miejsc należą takie, w których podaje się leki pacjentom.
Aby skażenie powierzchni usunąć w możliwie najkrótszym czasie, istotne jest wyposażenie wszystkich miejsc, gdzie istnieje ryzyko skażenia, w zestawy awaryjne. Można je skompletować samodzielnie, ale dostępne są również gotowe zestawy w hurcie.
W skład takiego zestawu, zgodnie z aktualną wiedzą, wchodzi między innymi:
– instrukcja postępowania,
– środki ochrony indywidualnej. Są to jednorazowy fartuch z podfoliowanym przodem i rękawami a także rękawice ochronne z atestem do pracy z substancjami cytotoksycznymi. W ich skład wchodzą również okulary ochronne, czepek oraz maska z filtrem FFP2 lub FFP3 i ochraniacze na obuwie.
– znaki ostrzegawcze. Oznaczają one miejsca skażenia, ponadto przydaje się zmywalny marker.
– lignina lub ręczniki papierowe. W zestawie znajduje się butelka z wodą do zwilżania ręczników (używana gdy stłucze się fiolka z substancją w proszku). Zestaw zawiera także jednorazowy pojemnik na odpady oraz worki strunowe, pęseta plastikowa a także tekturka i szufelka i70% spirytus skażony.
– 0,05-0,1% roztwór NaOH. Służy on do dekontaminacji.
– formularz rejestracji zdarzenia.
Jak usunąć skażenie?
Aby usunąć zagrożenie należy:
– zabezpieczyć miejsce zdarzenia. Powinno się odsunąć od miejsca jak najwięcej osób.
– pobrać zestaw awaryjny,
– założyć ŚOI. Odbywa się to w kolejności: maska FFP2/FFP3 następnie ochraniacze na obuwie później fartuch, czepek oraz okulary ochronne. Na koniec zakłada się rękawice.
– oznaczyć miejsce zdarzenia flamastrem i znakami ostrzegawczymi z obu końców miejsca zdarzenia,
– wszystkie skażone przedmioty wyrzucić przy użyciu pęsety. Dotyczy to również fragmentów szkła z rozbitej fiolki, które należy umieścić w pojemniku na odpady cytostatyczne.
– rozlaną substancję ostrożnie zebrać przy użyciu mat chłonnych. Należy zbierać to ostrożnie tak aby nie rozpylać substancji.
– sproszkowaną substancję zebrać przy użyciu namoczonych w wodzie ręczników papierowych lub ligniny.
– uwaga! Obowiązuje zasada sprzątania od zewnątrz do środka.
– wszystkie zużyte przedmioty zamknąć w worku strunowym i wyrzucić do pojemnika na odpady. Zasada dotyczy również przedmiotów służących do zbierania substancji.
– skażoną powierzchnię kilkukrotnie umyć zimną wodą. Następnie należy zneutralizować ją ręcznikami nasączonymi roztworem NaOH. Na koniec, miejsce zdarzenia przecieramy ręcznikami papierowymi nasączonymi w spirytusie. Nie używamy spirytusu ze spryskiwaczem.
– po zakończonym sprzątaniu, pracownik powinien zdjąć odzież ochronną. Następnie dokładnie umyć ręce a pomieszczenie należy przewietrzyć. Wszystkie zużyte materiały, łącznie ze strojem ochronnym wyrzucamy do pojemnika na odpady. Jeśli jest to możliwe, pomieszczenie nie powinno być używane przez kilka godzin.
Postępowanie w przypadku kontaktu skóry lub oczu z lekiem
Jeśli doszło do kontaktu oczu lub skóry z lekiem cytostatycznym, należy natychmiast przerwać pracę. Następnie należy zdjąć rękawice ochronne i wyrzucić je do pojemnika na odpady. Skażoną skórę należy obficie płukać zimną bieżącą wodą przez 10 minut, kolejno umyć wodą z mydłem. Oczy wymagają płukania zimną wodą przez 10 minut. Dostępne są również gotowe zestawy – tzw. płuczki do oczu. Ułatwiają one osobie poszkodowanej samodzielne przepłukiwanie oczu. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek dolegliwości, zmian skórnych czy bólu oczu poszkodowany powinien skontaktować się z lekarzem.
Postępowanie w przypadku kontaktu leku z odzieżą
W powyższej sytuacji osoba powinna natychmiast przerwać pracę. Pracownik ma obowiązek zdjąć odzież ochronną a następnie wyrzucić ją do pojemnika na odpady cytotoksyczne. Powyższa zasada dotyczy również rękawic ochronnych. Wymaga się każdorazowo zmiany po kontakcie z lekiem, w trakcie przygotowywania indywidualnych dawek dla pacjentów w pracowni cytostatycznej.
Jeśli doszło do zabrudzenia odzieży własnej pracownika, ten powinien ją zmienić.
Źródła:
Standardy jakościowe w farmacji onkologicznej Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, 2018
