Bezpieczna pracownia leku cytostatycznego
Szczególnie w pracy z cytostatykami, pracodawca zobowiązany jest zapewnić odpowiednie warunki do pracy, ponieważ uważa się, że każdy kontakt z lekiem cytostatycznym może być niebezpieczny.
Na bezpieczną pracownię leku cytostatycznego, składa się kilka czynników, wymienionych poniżej:
- odpowiednie warunki lokalowe
- właściwe wyposażenie pracowni
- środki ochrony indywidualnej
- odpowiednie wyroby medyczne, przeznaczone do sporządzania cytostatyków
Bezpieczne miejsce pracy
Odpowiednie warunki lokalowe i wyposażenie pracowni to obszerny temat, warto jednak wspomnieć o konieczności zastosowania w pracowni leku cytostatycznego systemu wentylacji, obejmującego system nawiewno-wywiewny, zapewniający różnicę ciśnień między poszczególnymi pomieszczeniami. Pomieszczenia muszą mieć dedykowaną klasę czystości, w tym pomieszczenie z komorą laminarną, musi spełniać standardy klasy czystości B, co zapewnia system wentylacji z zamontowanymi filtrami HEPA.
Boks aseptyczny musi być wyposażony w specjalną komorę laminarną, dedykowaną przygotowaniu leków cytostatycznych z pionowym przepływem powietrza oraz szybą przednią, która oddziela operatora od obszaru roboczego. Wymagany jest trzypoziomowy system filtracji HEPA.
Parametry wentylacji, sprawności przepływu laminarnego oraz filtrów HEPA powinny być przeprowadzane regularnie, zgodnie z procedurą szpitala.
Czytaj także: FDA zatwierdziła nowy schemat terapii w NDRP
Bezpieczeństwo wyrobów medycznych przeznaczonych do pracy z lekiem cytostatycznym
Systemy zamknięte powinny być stosowanie przynajmniej do I grupy wg klasyfikacji IARC (jest to klasyfikacja substancji niebezpiecznych, a do grupy I należą substancje rakotwórcze dla człowieka) natomiast do pozostałych leków, dopuszcza się stosowanie systemów bezigłowych, zapewniających szczelne połączenie oraz łatwą do dezynfekcji powierzchnię.
Strzykawki wykorzystywane do produkcji powinny być trzyczęściowe typu luer-lock, co zapewnia szczelne połączenie z przyrządem do transferu leków.
Ponadto, jeśli finanse szpitala na to pozwalają, warto zainstalować izolator farmaceutyczny, cleanroom lub tzw. cytorobota.
Czytaj także: Xalkori (kryzotynib) – lek powoduje zaburzenia widzenia
Bezpieczny pracownik sporządzający lek cytostatyczny
Personel, który uczestniczy w przygotowywaniu leków cytostatycznych musi być odpowiednio przeszkolony i posiadać kwalifikacje zawodowe. Osoby te podlegają obowiązkowym szkoleniom teoretycznym i praktycznym oraz ocenie umiejętności w zakresie wykonywania czynności w warunkach aseptycznych. Oprócz szkoleń z zakresu właściwego sporządzania leku cytotoksycznego, personel fachowy oraz pomocniczy powinien przejść również szkolenie z zakresu postępowania z odpadami i utylizacji odpadów po lekach cytostatycznych a także postępowaniu w przypadku procedury awaryjnej.
Za dopuszczanie do pracy operatorów i techników odpowiedzialny jest farmaceuta nadzorujący pracę w Centralnej Pracowni Leku Cytotoksycznego.
Osoby wykluczone z pracy w pracowni
Wykluczeniu od pracy podlegają kobiety w ciąży i karmiące piersią, osoby leczone lekami immunosupresyjnymi, personel z infekcją górnych dróg oddechowych lub zakażeniem skórnym a także wszystkie osoby, które uzyskały nieprawidłowe wyniki badań okresowych – do czasu otrzymania zdolności do pracy.
Czytaj także: Powikłania zakrzepowo-zatorowe w onkologii
Środki ochrony osobistej
Aby zapewnić bezpieczeństwo personelowi, niezbędne jest stosowanie właściwych środków ochrony osobistej. Wymieniono je poniżej:
- kombinezon ochronny – jednorazowy, jałowy, niepylący – z certyfikatem. Zaleca się aby posiadał wbudowane skarpety i kaptur, lub elementy te były dołączone osobno;
- fartuch ochronny – zamiast kombinezonu, można stosować jałowy fartuch ochronny ze spodniami – zapinany z tyłu, niepylący, z dodatkowym wzmocnieniem tak, aby był nieprzepuszczalny;
- czepek – jałowy czepek lub kaptur ochronny, a dla mężczyzn z zarostem – także osłona na zarost;
- rękawice ochronne – operator powinien używać dwóch par jałowych rękawic ochronnych, beztalkowych. Powinny one posiadać certyfikat do przygotowywania cytostatyków. Rękawice nie powinny być wykonane z polichlorku winylu (PVC);
- maseczka ochronna – wymagana jest jałowa maseczka chirurgiczna, maski P2 lub P3, wymagane są gdy dojdzie do skażenia lub gdy przygotowywane są formy doustne;
- obuwie medyczne – wymagane jest, aby obuwie było antypoślizgowe i łatwe do regularnego mycia, wyjałowienia lub dezynfekcji;
- okulary ochronne – podczas codzienne pracy nie są wymagane, ponieważ szyba w komorze laminarnej stanowi barierę ochronną, ale jeśli istnieje ryzyko wystąpienia niebezpieczeństwa lub doszło do skażenia, personel zobowiązany jest je założyć.
Źródła:
- Krystyna Chmal-Jagiełło, Hanna Jankowiak-Gracz, Marcin Bicz, Ewelina Korczowska, Marcin Bochniarz: Standardy jakościowe w farmacji onkologicznej Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, 2018.
mgr farm. Anna Janaszkiewicz
