Receptura w aptece szpitalnej – potrzeba czy obowiązek?

Apteka szpitalna kiedyś a dzisiaj

Gdy cofniemy się kilkanaście lat wcześniej okaże się, że na rynku nie jest dostępnych tak wiele preparatów gotowych jak w chwili obecnej.  Konsekwencją tego jest konieczność sporządzania recepturowych leków w aptece szpitalnej, które następnie trafią na oddziały. Wyróżniamy tutaj leki doustne w postaci proszków zamkniętych w płatkach skrobiowych, mieszanki i roztwory do zastosowania wewnętrznego i zewnętrznego oraz czopki, globulki, maście, pudry, zawiesiny, emulsje, leki aseptyczne, płyny infuzyjne a także przygotowywanie etanolu o różnym stężeniu. Podsumowując, receptura była nieodłącznym elementem apteki szpitalnej. Jak sprawa wygląda dzisiaj? Wydawać by się mogło, iż dostępność gotowych leków jest tak duża, że nie ma potrzeby przeznaczać czasu na wykonywanie leków w recepturze. Pomimo to, można powiedzieć, że jest ona nadal sercem apteki szpitalnej. Jak to możliwe?

Korzyści z receptury aptecznej w szpitalu

• W szpitalnych oddziałach zwłaszcza neonatologii, pediatrii obecne są wcześniaki, noworodki, niemowlaki czy dzieci poniżej 5 roku życia. U większości z nich konieczne jest podawanie leków. Na rynku dostępne są preparaty gotowe jednak o wyższych, niepodzielnych dawkach a te, które służą do podania dzieciom są zwykle droższe. Idealnym rozwiązaniem jest tutaj wykonanie proszków dzielonych z wykorzystaniem gotowego preparatu. Polega to na wyliczeniu potrzebnej ilości tabletki na przepisane proszki, następnie rozdrobnieniu jej w moździerzu, dodaniu laktozy tak by masa pojedynczego proszku wynosiła co najmniej 0,1g. Co więcej, dla dzieci z nietolerancją laktozy można przygotować proszki wykorzystując jako substancję pomocniczą glukozę.
• Możliwość przygotowania preparatu o dowolnym stężeniu i ilości jest również przydatne przy podawaniu kropli, mieszanek, zawiesin czy maści. Ułatwia to dawkowanie leku oraz zapobiega stratom preparatu, spowodowanym jego niewykorzystaniu bądź przeterminowaniem.
• Kolejną korzyścią jest możliwość rozdozowania gotowego leku na mniejsze ilości np. xylokainy 2%, parafiny płynnej czy etanolu. Zapobiega to niekorzystnemu rozwojowi drobnoustrojów i zanieczyszczeniu preparatu.
• Apteki szpitalne zaopatrzone są w boksy aseptyczne, w których sporządza się aseptyczne preparaty zawierające antybiotyki bądź krople do oczu, nosa. Po pierwsze pozwala to na uzyskanie leku zawierającego konkretną ilość antybiotyku zleconą u pacjenta lub jak w przypadku kropli sporządzenie ich nawet bez użycia konserwantów jeśli istnieje taka konieczność.
• Możliwość zmiany podłoża bez utracenia działania terapeutycznego leku jest pomocne przy sporządzaniu maści, gdy pacjent wykazuje odczyn alergiczny na konkretny składnik podłoża.
• Niekiedy na rynku występują braki niektórych gotowych leków jednak nadal dostępne są składniki pro receptura, które umożliwiają przygotowanie preparatu i podanie go pacjentowi.

Powyższe przykłady dowodzą, że receptura w aptece szpitalnej to nie tylko obowiązek ale także potrzeba, która umożliwia w bezpieczne podawanie leków pacjentom szpitala.

Przykłady leków recepturowych sporządzanych w aptece szpitalnej

Ephetoninum 0,5% krople do nosa

Maść cholesterolowa z wodą

Krople z neomycyną 1% i efedryną 1%

Maść pielęgnacyjna

Maść z 1% detreomycyną i 1% hydrocortyzonem

Mieszanka do pędzlowania z nystatyną

Propanolol 1mg proszek po 20 szt.

Bibliografia:

1. Jachowicz R. (red.). Receptura apteczna. Podręcznik dla studentów farmacji. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015,
2. Krówczyński L, Jachowicz R.: Ćwiczenia z receptury. Wydawnictwo UJ 2000,
3. https://receptura.pl/receptury/(dostęp 08.09.2020)
4. https://receptura.pl/vademecum/(dostęp 08.09.2020)